Okul başarısızlığının nedenlerini üç ana başlık altında toplayabiliriz.
- Öğrenciden kaynaklanan nedenler.
- Aileden kaynaklanan nedenler.
- Okuldan kaynaklanan nedenler
A- ÖĞRENCİDEN KAYNAKLANAN NEDENLER :
1- Biyolojik Nedenler :
- Fiziki Yetersizlikler: Öğrencide işitme kaybı, görme kaybı ve bedensel engel durumunun olması öğrencinin ders başarısını etkiler. Özellikle işitme ve görme kaybı olan öğrencilerin tespit edilmesi için öğretmenlerimiz 1. sınıfın başında yaptıkları işitme ve görme taramaları çok önemlidir.
- Zihinsel yetersizlik: Öğrencinin zihinsel performansı yaşıtları düzeyinde gelişmezse hem okulda ders başarısızlığı hem de uyum sorunu yaşar. Zihinsel yetersizliği olan çocuklar geç ve güç öğrenirler, sınıf içi kurallara uymakta zorlanabilirler. Zihinsel performansı düşük olduğu için akranlarının oyunlarına uyum sağlayamazlar.
- Özel öğrenme güçlüğü ve öğrenme bozuklukları: Zekası normal ya da normal üstü olmasına rağmen beyindeki bazı farklılıklar nedeniyle çocuğun okuma, yazma, matematik ve dil gelişimini etkileyen bir bozukluktur. Özel öğrenme güçlüğü çocuğun okul başarısının düşük olmasına, okul, aile ve arkadaşları ile sorunlar yaşamasına yol açar. Bu nedenle bu çocuklar bireysel eğitim ve psikolojik destek almalı; aile de aldığı eğitim doğrultusunda çocuğa destek olmalı.
- Dikkat Eksikliği – Hiperaktivite Bozukluğu: Hiperaktivite Bozukluğu – Dikkat Eksikliği; çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine göre aşırı hareketlilik, yerinde duramama; dikkatini toplayamama, dikkatin çabuk dağılması ve istekleri erteleyememe ile kendini gösteren psikiyatrik bir durumdur.
Hiperaktivite bozukluğu – Dikkat Eksikliği olan çocuklar grup içerisinde, sınıfta ve oyunda kurallara uyum sağlamakta zorlanırlar ve bu nedenle arkadaş grubu tarafından dışlanabilir ve öğretmen tarafından sık sık uyarılabilirler.
Ayrıca derste dikkatini toplayamadıkları ve yoğunlaşamadıkları için, çoğu zaman zihinsel bir problemleri olmadığı halde derslerinde başarısız olabilirler.
Bu öğrenciler derslerinde başarısız oldukları, etraftan sık sık uyarı aldıkları için duygusal sorunlar da yaşayabilirler. Zamanında tedbir alınmazsa ergenlik döneminde hiperaktiviteye, depresyon, kaygı bozuklukları gibi psikiyatrik sorunlarda eşlik edebilmektedir.
4Bu nedenle hiperaktivitesi olan çocukların fazla zaman kaybetmeden bir çocuk psikologu tarafından incelendikten sonra çocuk psikiyatrisine yönlendirilerek tanısının konulması, daha sonra bireysel eğitim ve psikolojik destek alması önemlidir.
2- Çocuğun yaşadığı duygusal sorunlar: Okul fobisi, anne – babanın ayrılması, ebeveynden birinin kaybı, hastalık vb. nedeniyle anne veya babanın birinden bir süre ayrı kalma gibi duygusal sorunlar ile depresyon, anksiyete… gibi psikiyatrik sorunlar çocuğun ders başarısını etkileyen faktörlerdir.
3- Öğrencinin yeterli olgunluğu kazanamadan okula başlaması: Çocuğun okula başlaması için zihinsel, bedensel, duygusal ve sosyal açıdan belli bir olgunluğa ulaşmış olması gerekir. Bu da normal gelişen çocuklarda 72 aydır. Yanı çocuk okula başladığında 72 ayını tamamlamış olmalıdır. . Derslerinde başarısız olan öğrencilerden bazılarının hiçbir problemi olmadığı ancak 72. ayı tamamlamadan okula başladığı gözlenmektedir. Bu nedenle ekim, kasım ve aralık ayında doğan çocukların okula bir sene sonra doğanlarla başlaması gerekir.
4- Ders çalışma alışkanlığının kazanılmaması ve verimli ders çalışma yollarının bilinmemesi: Ders başarısını etkileyen faktörlerden bir tanesi de düzenli çalışma alışkanlığı kazanılmaması veya verimli çalışma tekniklerinin uygulanmamasıdır. Bu nedenle öğrencilere 1. sınıftan itibaren planlı ve düzenli çalışma alışkanlığı kazandırılmalıdır.Verimli çalışma teknikleri de öğrenilerek 1. sınıftan itibaren öğrencinin bunlara uygun çalışma alışkanlığı kazanması sağlanmalıdır.
Verimli çalışma ilkelerini; hedef belirleme, planlı çalışma, zamanı verimli kullanma, verimi azaltıcı etkileri ortadan kaldırma, derse hazırlıklı gitme, derste not tutma, düzenli tekrarlar yapma, çalışma sonunda kendini değerlendirme, araç, gereç ve kaynaklardan yararlanma, dersi ezberlemeden öğrenme, gerektiğinde yardım alma, derse aktif katılım, dersi derste öğrenme şeklinde başlıklar halinde sıralayabiliriz.
5- Hastalıklar: Kansızlık, çeşitli enfeksiyon hastalıkları veya hormonal bozukluklar da çocuğun gelişimini ve ders başarısını olumsuz etkiler.
6- Uyku – Beslenme: Düzenli uyku ve sağlıklı beslenmenin ders başarısı üzerindeki etkisini burada tekrar anlatmaya lüzum yok sanırım. Uykusuz ve aç olarak ders gelen öğrencilerin dersi dinleyemeyeceğini hepimiz biliyoruz. Bu neden çocuklarımıza erken yatıp erken kalkma ve okula mutlaka karnını doyurup gitme alışkanlığını kazandırmalıyız.
B- AİLEDEN KAYNAKLANAN NEDENLER:
1- Ailenin sosyo-ekonomik ve kültürel düzeyinin düşük olması.
2- Anne-babanın, çocuğun kapasitesinin üzerinde başarı beklentisi. Bu beklenti öğrencinin cesaretinin kırar ve aşırı kaygıya yol açar; aşırı kaygıda öğrencinin ders başarısını düşürür.
3- Ailenin öğrenciden başarı beklentisinin düşük olması da öğrencini düşük hedef belirlemesine yol açar. Bu durumda öğrenci mevcut başarısını yeterli gördüğü için daha fazla ders çalışma isteği olmaz ve kendini zorlamaz. Bu da düşük ders başarısına yol açar.
4- Ebeveynin çocuktan sürekli ders çalışmasını beklemesi, oyuna, spora veya televizyona harcanacak vakti lüzumsuz görmesi sonucu çocukta oluşan baskı.
5- Anne baba arasındaki geçimsizliklerin çocuğa yansıtılması, çocuğun evde kavga veya şiddete şahit olması. Bu durumda öğrenci kendisi okuldayken evde kötü şeyler olacağı kaygısını taşır ve dersi dinleyemez.
6- Anne babanın okul ve öğretmenle ilgili olumsuz düşünceler taşıması ve bunu çocuğa yansıtması.
7- Aile tarafından aşırı korunan, her işi yapılan ve inisiyatif verilmeyen çocuklarda sorumluluk duygusu gelişmez. Ayrıca bu çocuklar çevreleriyle sosyal ve duygusal sorunlar yaşarlar. Bu öğrenciler, sorumluluk duygusunu yeterince kazanamadıkları için derslerinde başarısız olurlar.
C- OKULDAN KAYNAKLANAN NEDENLER
1- Sınıfların kalabalık oluşundan dolayı öğretmenin öğrencilerle birebir ilgilenememesi.
2- Sınıfların kalabalık, havasız olması, yeterince ısınmaması ve aydınlatılmaması veya çok sıcak olması.
3- Çocuk okula başlayınca kendini güvende hissetmelidir. Bu nedenle okula yeni başlayan öğrencinin; ilk defa girdiği sınıf ortamında öğretmenin desteği ile korku ve kaygıların üstesinden gelip kendini güvende hissetmesi sağlanmalıdır.
Derslerinde başarısız olan öğrencilerin aileleri kendileri yukarıdaki bilgilerie göre bir tanılama yapmamalı, mutlaka bir uzmana başvurarak sorunun nedeninin doğru tespit edilmesini sağlamalıdır
Aziz ZORLU
Uzman Psiklog